Ο περασμένος Νοέμβριος έκλεισε με την είδηση του θανάτου του Βασίλη Βασιλικού. Στο άκουσμά της επέστρεψα νοερά στις 14 Οκτωβρίου του 2017, σε εκείνο το φθινοπωρινό Σάββατο που η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών είχε πραγματοποιήσει μία επιστημονική ημερίδα προς τιμήν του στην Ιόνιο Ακαδημία στην Κέρκυρα, παρουσία μάλιστα του ίδιου του συγγραφέα με τη χαρακτηριστική ευγενική φυσιογνωμία, που πάντοτε συμπλήρωναν το καπέλο και η πίπα.
Τότε συνήθιζα ακόμη να κουβαλώ μαζί μου παντού ένα σημειωματάριο και δυο-τρία στυλό. Και, πράγματι, κάποια φύλλα με επιγραμματικές και ελαφρώς δυσανάγνωστες σημειώσεις είναι ακόμα καταχωνιασμένα στο έντυπο του προγράμματος εκείνης της ημερίδας. Στην ανάγνωσή τους ανασύρονται από τη μνήμη μου τρία στιγμιότυπα από τη συζήτηση του τιμητικά προσκεκλημένου Βασίλη Βασιλικού με το κοινό, η οποία ακολούθησε μετά το πέρας των συζητήσεων. Τα μεταφέρω ανασυνθέτοντάς τα. «Scripta manent»...
Στιγμιότυπο 1: Όταν ήταν μαθητής, ο Βασιλικός είχε λάβει από τον πατέρα του ως δώρο γενεθλίων την Οδύσσεια του Καζαντζάκη, την ανάγνωση της οποίας είχε εγκαταλείψει στη δεύτερη κιόλας σελίδα. Λίγα χρόνια αργότερα, όμως, όντας φοιτητής στην Αμερική πλέον, είχε μαγευτεί από τη μετάφρασή της στα Αγγλικά από τον Κίμωνα Καλογερόπουλο (Φράιερ), για την ολοκλήρωση της οποίας ο μεταφραστής είχε εργαστεί επί πέντε χρόνια έχοντας στο πλευρό του τον ίδιον τον Καζαντζάκη. Εξαιτίας της φιλίας που είχαν αναπτύξει οι δύο άντρες μεταξύ τους, κάθε φορά που ο Φράιερ λάμβανε μία μετάφραση της Οδύσσειας σε άλλες γλώσσες, προσκαλούσε στο σπίτι του τον Βασιλικό και του έδειχνε τις μεταφράσεις, οι οποίες, όπως αναγραφόταν στο εξώφυλλο, ήταν από τα Ελληνικά. Στη μετάφραση, όμως, που είχε πραγματοποιήσει ο ίδιος προς τα Αγγλικά, είχε σκοπίμως αλλάξει τρεις στίχους, ώστε να μπορεί να ελέγχει ποιος είχε μεταφράσει το έργο προς άλλες γλώσσες έχοντας ως πρωτότυπο το δικό του μετάφρασμα και ποιος το είχε πράγματι μεταφράσει από τα Ελληνικά. Σε όλες τις μεταφράσεις «από τα Ελληνικά» οι τρεις στίχοι ήταν… αλλαγμένοι, με τον ίδιον, δικό του τρόπο…
Στιγμιότυπο 2: Την περίοδο που σπούδαζε Σκηνοθεσία Τηλεόρασης στην Αμερική, ο Βασιλικός έπρεπε, στο πλαίσιο μιας εξέτασης, να μοντάρει ένα απόσπασμα από την Απόβαση στη Νορμανδία μέσα σε δύο ώρες. Την ώρα της προβολής του μονταρισμένου αποσπάσματος, ωστόσο, οι θεατές έβλεπαν τους ναύτες να κάνουν κουπί προς τα πίσω και να απομακρύνονται από τη Νορμανδία, αντί να την πλησιάζουν. Τι είχε συμβεί; Κατά τη μετατροπή του αρχείου σε βιντεοκασέτα είχε κάνει λάθος, με αποτέλεσμα όλο το απόσπασμα να έχει μονταριστεί ανάποδα. Παρ’ όλα αυτά, οι κριτές ενθουσιάστηκαν, θεώρησαν την προσέγγισή του συνειδητά σουρεαλιστική και του απένειμαν το πρώτο βραβείο!
Στιγμιότυπο 3: Όταν ο Βασιλικός ρωτήθηκε πώς ξεκίνησε να γράφει, απάντησε πως μικρός ήταν παιδί της αλάνας, πως δεν διάβαζε τίποτα –για γράψιμο ούτε λόγος– και πως στο σχολείο ήταν πολύ κακός μαθητής. Καθώς έπασχε από ψωρίαση, κάποια στιγμή χρειάστηκε να βγάλει ακτινογραφίες, κι έτσι μετέβη από την Καβάλα στη Δράμα, όπου υπήρχε ακτινολογικό ιατρείο εξοπλισμένο με τα «πρωτόγονα» μέσα της εποχής. Δύο μέρες μετά την επιστροφή του στην Καβάλα άρχισε να διαβάζει και να γράφει. Ο ίδιος το θεώρησε απλή σύμπτωση. Χρόνια αργότερα, όμως, φίλοι ακτινολόγοι, με τους οποίους συζήτησε το περιστατικό, υπήρξαν κατηγορηματικοί: «Είναι απλό! Ξεκίνησες να γράφεις, επειδή καταστράφηκαν τα υγιή σου κύτταρα!».
«Για να γίνεις συγγραφέας, πρέπει να βρεις ένα κουσούρι» είπε, κλείνοντας, εκείνη την ημέρα.
Έτσι λένε πάντως. Πως, όταν είσαι ευτυχισμένος, δεν γράφεις, γιατί ζεις. Πράγμα που σημαίνει ότι μάλλον κάτι πάει λάθος με τη συγγραφή και την τέχνη εν γένει. Ή πολύ σωστά.
