When you explain it, it becomes BANAL.

Κύκλος είναι και γυρίζει

Το thumbnail του άρθρου με τίτλο Κύκλος είναι και γυρίζει

Η απαξίωση των ανθρωπιστικών σπουδών δεν αποτελεί νέο. Πολλά έχουν γραφεί από πολύ ικανότερους και αρμοδιότερους από τη γράφουσα. Πλέον, όμως, είμαστε στη δυσάρεστη θέση να μιλάμε για την απαξίωση των σπουδών, όταν στη χώρα μας όχι μόνο δεν πληρώνονται οι Υποψήφιοι Διδάκτορες, αλλά γίνονται και αντικείμενο χλευασμού από κυβερνητικούς εκπροσώπους. Το σύστημα του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο βασίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία, δεν παρέχει σχεδόν καμία διευκόλυνση πέραν της ακαδημαϊκής ταυτότητας. Και γιατί, άλλωστε; Επειδή εσύ διάλεξες να σπουδάζεις μέχρι τα τριάντα, θα σε πληρώνει το κράτος;

Το πιο τρομακτικό, όμως, είναι ότι μέσα από κινήσεις όπως η αφαίρεση του μαθήματος της κοινωνιολογίας, το κράτος επιλέγει μόνο του μεταξύ χρήσιμης και άγνωστης γνώσης ή, για να το πούμε καλύτερα, μεταξύ προσοδοφόρας και μη προσοδοφόρας γνώσης. Έτσι, καλούμαστε από μικρή ηλικία να ακολουθήσουμε τον δρόμο της υπερεξειδίκευσης, για να είμαστε άριστοι/ες στον τομέα μας. Σε αυτό το σημείο, μπορούμε να κάνουμε έναν ωραιότατο συνειρμό και να σκεφτούμε ότι η λέξη τομέας προέρχεται από τη λέξη τέμνω, και άρα ο τομέας θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τη λέξη κομμάτι, και έτσι τεμαχισμένες είναι οι γνώσεις μας.

Τεμαχισμένες, γιατί οι περισσότεροι –και ατυχέστεροι από εμάς– δεν ξέρουμε γεωμετρία σε βάθος (η οποία και αυτή καταργήθηκε), δεν γνωρίζουμε αστρονομία, και τα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό μοιάζουν πιο πολύ με μακρινά φώτα νέον. Όταν περπατάμε στη φύση, δεν γνωρίζουμε τα δένδρα με τα ονόματά τους – μόνο όσα μας προκαλούν αλλεργία. Είμαστε ανίκανοι να σκαλίσουμε ένα κομμάτι ξύλο. Έχουν εγκλωβίσει τη φαντασία μας και δεν μπορούμε πλέον να ζωγραφίσουμε. Ναι, δεν ξέρουμε. Και όμως: τα παιδιά το κάνουν κάθε μέρα. Και όμως: δεκάδες ζωγράφοι έγιναν διάσημοι, επειδή ζωγράφιζαν απλές φόρμες. Δεν έχουμε μάθει να φροντίζουμε το σώμα μας ή πώς να αναπνέουμε. Δεν έχουμε ιδέα από ψυχολογία, αλλά όταν τα προβλήματα μας πνίγουν, τρέχουμε στους ειδικούς. Δεν ξέρουμε γεωγραφία, πού είναι ο Βορράς και πού ο Νότος.

Και όμως: είμαστε εξειδικευμένοι. Η μεγάλη μου απέχθεια για την εξειδίκευση –και δη την τεχνική– έχει να κάνει με το ότι είναι ακραία περιοριστική. Γιατί είναι σαν να συναινείς ότι είσαι μόνο ένα πράγμα, ένα κομμάτι, και άρα δεν είσαι κάτι άλλο – γεγονός το οποίο αντιτίθεται σε μερικά ανατολικά διαβάσματα, τα οποία ακολουθούν μια πιο ολιστική προσέγγιση.

Μισώ την επιβεβλημένη εξειδίκευση και την κατάφωρη διαγραφή μαθημάτων από τα προγράμματα σπουδών και για έναν ακόμη λόγο: διότι έχουν μια εσάνς προπαγάνδας και γεννούν ανησυχητικά πολλές –κάθε μέρα όλο και περισσότερες– μνήμες δυστοπικών μυθιστορημάτων, όπως το 1984, το Φαρενάιτ 451 ή ο Θαυμαστός καινούριος κόσμος. Στο 1984 ο Όργουελ περιγράφει πολύ γλαφυρά τη Νέα Γλώσσα, μια γλώσσα που, κατά βάση, λειτουργεί ευφημιστικά, σαν τις περιγραφές όρων στον Κυνόδοντα. Έτσι, σύμφωνα με τη νέα γλώσσα, η καταπάτηση των κεκτημένων με αγώνες εργατικών δικαιωμάτων θα μπορούσε να ονομαστεί «νομοσχέδιο για την ενίσχυση των εργαζομένων» και η συρρίκνωση του πανεπιστημίου σε αρωγό των εταιρειών και των ιδιωτικών κολλεγίων ως «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση».

Ωστόσο, μια ακτίνα ελπίδας αποτελεί το γεγονός ότι κυρίως στο εξωτερικό –αλλά και στην Ελλάδα– γίνεται συχνά λόγος για τις «διατομεακές σπουδές» (cross-disciplinary studies), οι οποίες κινούνται με βάση τη διαθεματικότητα. Δεν αρκεί, λοιπόν, πλέον η υπερεξειδίκευση, αλλά διαφορετικές προσεγγίσεις του ίδιου θέματος από πολλαπλά επιστημονικά πεδία ενδέχεται να το φωτίζουν καλύτερα, γιατί η αλήθεια, όπως λέει και ο σοφός λαός, βρίσκεται κάπου στη μέση. Μπορεί, λοιπόν, να μη γίνουμε βιτρουβιανοί άνθρωποι, αλλά κύκλος είναι και γυρίζει.

Καλή σχολική χρονιά! 


Μοιράσου το με αγαπημένους σου