Πιάνοντας το νήμα από το τεύχος του Μαΐου (https://www.banalmagazine.gr/articles/psychikos-ponos-kai-anarrosi-ena-akoma-anthropino-vioma), συνεχίζω τη διερεύνηση μέσα στο πεδίο της ψυχικής υγείας, με όρους που δεν αντιστοιχούν στο κυρίαρχο μοντέλο φροντίδας, όπως αυτό εκφράζεται με τις πρακτικές που εφαρμόζονται στην παγκόσμια και εγχώρια Ψυχιατρική. Οι όροι που έφερα στη συζήτηση με το προηγούμενο άρθρο, ο ψυχικός πόνος, η ανάρρωση και η κρίση, για να έχουν μία ωφέλιμη και ανθρωποκεντρική φύση, πρέπει να ενταχθούν και να εκφραστούν στο κατάλληλο πλαίσιο, που έτη φωτός διαφέρει από αυτό της Ψυχιατρικής. Κι αφού οι χώροι αυτοί δεν υπάρχουν στο κυρίαρχο σύστημα, οφείλουμε να τους συνδιαμορφώνουμε και να τους υποστηρίζουμε έξω από αυτό.
Το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον Xώρο της Ψυχικής Yγείας είναι ένας σύλλογος που εργάζεται από το 2006 με στόχο την προάσπιση των δικαιωμάτων ατόμων που εμπλέκονται στο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την προώθηση εναλλακτικών, μη ψυχιατρικών τρόπων αντιμετώπισης του ψυχικού πόνου. Λειτουργεί με τη μορφή ενός δικτύου προσώπων που εμπλέκονται στο σύστημα της ψυχικής υγείας, δηλαδή χρηστών ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών, συγγενών των χρηστών, επαγγελματιών ψυχικής υγείας και εργαζόμενων στον χώρο αυτό. Είναι ανοιχτό να εντάξει στους κόλπους της δράσης του οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο συμμερίζεται τη φιλοσοφία και τους στόχους του. Η έδρα του βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, αλλά δέχεται αιτήματα και καταγγελίες και από την υπόλοιπη Ελλάδα και οργανώνει αντίστοιχες δράσεις, συχνά σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις. Από το 2010 και μετά, παράλληλα με την έναρξη της βαθιάς οικονομικής κρίσης, άρχισε να λειτουργεί ως σύλλογος, διαθέτοντας φυσικό χώρο για την ανάπτυξη ομάδων αυτοβοήθειας από άτομα με προσωπικά βιώματα έντονου ψυχικού πόνου (ομάδα αυτοβοήθειας για τη θλίψη, για άτομα που ακούνε φωνές), ενώ παράλληλα ενημέρωνε και υποστήριζε άτομα σχετικά με τα δικαιώματά τους στον χώρο της ψυχιατρικής φροντίδας. Η ανάγκη ενημέρωσης σχετικά με τα δικαιώματα των χρηστών ψυχιατρικής φροντίδας είναι ζωτικής σημασίας, καθώς τα άτομα που εισέρχονται σε ψυχιατρικές κλινικές, δημόσιες και ιδιωτικές, υφίστανται, κατ’ ομολογία των ίδιων, μηχανικές καθηλώσεις (δέσιμο με ιμάντες), στέρηση ενημέρωσης για την αγωγή που τους δίνεται (κατάλυση του δικαιώματος για την αυτοδιάθεση του σώματος), στέρηση επικοινωνίας με σημαντικά πρόσωπα και μία σειρά παράνομων πράξεων, με μοναδικό πρόσχημα τη διάγνωση που έχουν λάβει. Ο άνθρωπος που αναζητά φροντίδα λαμβάνει ένα όνομα (διάγνωση) που χαρακτηρίζει ολόκληρη την ύπαρξή του, σύμφωνα με το ψυχιατρικό σύστημα, και λόγω αυτού του ονόματος στερείται όλα τα δικαιώματα που είχε ως κοινωνικό και πολιτικό ον μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Ποια είναι η εναλλακτική πρόταση που φέρνει το Παρατηρητήριο ως προς τη φροντίδα των ατόμων που βιώνουν έντονο ψυχικό πόνο; Μεταφέροντας τη δική μου εμπειρία ως μέλους και εκπαιδευόμενης συνοδού για άτομα σε κρίση, θέλω να καταθέσω πως προσφέρει έναν χώρο, τόσο υλικό όσο και θεωρητικό, όπου ο άνθρωπος παραμένει το ίδιο πρόσωπο, οποιαδήποτε κι αν είναι η ψυχική του κατάσταση. Επίσης, μία έντονη ψυχική εμπειρία ορίζεται ως μία ακόμα ανθρώπινη εμπειρία. Αν δούμε τον άνθρωπο ως ένα ον που περπατά παλινδρομικά σ’ ένα φάσμα της ανθρώπινης εμπειρίας, είναι πιθανό να βρεθεί κάποια στιγμή σε μία περιοχή που δεν γνώριζε νωρίτερα. Εκεί ενδέχεται να έχει κάποιες εμπειρίες πρωτόγνωρες. Οτιδήποτε ξένο και άγνωστο τείνει να μας τρομάζει και να εγείρει έντονα συναισθήματα και συμπεριφορές. Τότε, μπορεί να εκδηλωθεί μία έντονη αντίδραση και να περάσει το άτομο μία περίοδο Κρίσης. Στο Παρατηρητήριο ακούγεται συχνά η φράση: «Κρίση είναι μία περίοδος που όλα κρίνονται».
Η εναλλακτική στην ακραία βία, την αποσιώπηση και τον στιγματισμό του ψυχικού πόνου και της κρίσης, είναι η παρουσία, η αποδοχή και το δίκτυο υποστήριξης. Αυτή η εναλλακτική παρέχεται από τους Συνοδούς στην Κρίση που εκπαιδεύονται από το Παρατηρητήριο, για να βρίσκονται υποστηρικτικά δίπλα στο άτομο που βιώνει μία έντονη εμπειρία, για όσον καιρό το χρειαστεί, μέχρις ότου το ίδιο το άτομο μπορέσει να επανακτήσει τις δυνάμεις του και να συγκροτήσει την καθημερινή του ζωή, όπως το ίδιο θα ορίσει. Η κατανόηση και η παρουσία, η νοηματοδότηση της κρίσης ως ανθρώπινης εμπειρίας και η ύπαρξη ενός ενεργού δικτύου ανθρώπων, με αντίστοιχες εμπειρίες, έρχονται ισότιμα, συνοδοιπόροι στη ζωή του προσώπου που βιώνει μία έντονη κρίση. Σε αντίθεση με τα πολλαπλά τραύματα και την αποξένωση που δημιουργεί η ψυχιατρική εμπειρία, προσφέρεται ανθρώπινη κατανόηση και φροντίδα. Οι πρακτικές αυτές θεμελιώνονται και θεωρητικά, κυρίως μέσα από την εμπειρία των ίδιων των ανθρώπων με βιώματα, οι οποίοι αναζήτησαν τη φροντίδα έξω και μακριά από το ιατρικό σύστημα και βρήκαν την ατομική τους ανάρρωση μέσα από συλλογικές δράσεις, ομάδες αυτοβοήθειας και εναλλακτικές πρακτικές. Βρήκαν τη ζωή στο μαζί.
Ενημερωθείτε για όλες τις δράσεις του Παρατηρητηρίου στην ιστοσελίδα https://paratiritiriopsy.com/.
