When you explain it, it becomes BANAL.

Το αρχέτυπο της Άγριας Γυναίκας

Το thumbnail του άρθρου με τίτλο Το αρχέτυπο της Άγριας Γυναίκας

Ο Καρλ Γιουνγκ υπήρξε ψυχίατρος και ιδρυτής της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας. Οι όροι που προέρχονται από τον Γιουνγκ και τον διαχωρίζουν από την ψυχαναλυτική σχολή είναι το συλλογικό ασυνείδητο και τα αρχέτυπα, μεταξύ άλλων. Το συλλογικό ασυνείδητο ορίζεται ως «ένα πανανθρώπινο πλέγμα δεδομένων που χρειάστηκε πολλούς αιώνες, για να συγκροτηθεί, αλλά συνοδεύει πλέον κάθε ανθρώπινη ύπαρξη σε μία μη συνειδητή-προσβάσιμη με τη λογική κατάσταση. Εκεί έχουν αποκρυσταλλωθεί από καταβολής της ανθρωπότητας πρότυπα ψυχονοητικής συμπεριφοράς και βρίσκονται τα θεμέλια πολλών εκδηλώσεων του ανθρώπου, όπως οι αριθμοί, οι συμβολισμοί, οι αρχές της τέχνης, της επιστήμης και οι μύθοι, και συμπεριφορών όπως ο Φόβος και ο Έρωτας, που, αν και συλλογικά, βιώνονται προσωπικά από τον καθένα».

Για να γίνει κατανοητή η τομή που έφερε το συλλογικό ασυνείδητο στην ψυχαναλυτική εποχή, πρέπει να ειπωθεί ότι ήρθε ως προσθήκη στην περιορισμένη ψυχαναλυτική έννοια του ασυνειδήτου, του Ιd του Freud, όπου το ασυνείδητο είναι μόνο προσωπικό, εμπεριέχει ορμές, τάσεις και απωθήσεις του ίδιου του ατόμου και αποτελεί μέρος του ψυχισμού του.

Τα αρχέτυπα αποτελούν τη σχηματοποίηση των παραπάνω δεδομένων του συλλογικού ασυνειδήτου, ως παγκοσμιοποιημένα, πρωτογενή σύμβολα και εικόνες που ενυπάρχουν στο συλλογικό ασυνείδητο. Κάποια από τα πιο γνωστά αρχέτυπα είναι αυτά της Περσόνας, που είναι το προσωπείο με το οποίο παρουσιαζόμαστε στον κόσμο, της Σκιάς, που εμπεριέχει όλα τα ένστικτα, τις απωθημένες ιδέες, αδυναμίες και επιθυμίες, και του Άνιμους ή της Άνιμα, που είναι η αρσενική και θηλυκή εικόνα της ψυχής αντίστοιχα.

Σ’ αυτή την πορεία της ανάλυσης και της θεραπείας, έρχεται η Κλαρίσα Πίνκολα Εστές, γιουνγκιανή αναλύτρια, με διδακτορική έρευνα πάνω στη μελέτη των κοινωνικών και ψυχολογικών μοτίβων των εθνοτικών και φυλετικών ομάδων, με έμφαση στην ιστορία των ιθαγενών της Κεντρικής Αμερικής, η οποία προσφέρει έναν φωτεινό δρόμο για την εξέλιξη της γυναίκας και τη σημασία της ψυχοθεραπείας.

Χωρίς να έχει γίνει μία λεπτομερής παρουσίαση της θεωρίας του Γιουνγκ, η οποία άντεξε και επικράτησε ως μία από τις ισχυρότερες προσεγγίσεις ψυχοθεραπείας, η οποία έχει άμεσα αποτελέσματα, αν και αμφισβητήθηκε από ψυχαναλυτικούς κύκλους, με όσα παρουσιάστηκαν στην εισαγωγή (και όσα ίσως γνωρίζετε για την αναλυτική ψυχοθεραπεία) θα σας παροτρύνω να σκεφτείτε με το κέντρο της καρδιάς και να αφήσετε τη διαίσθησή σας να σας συντροφεύσει στην ανάγνωση.

Η Δρ. Εστές εκδίδει το 1989 το βιβλίο Γυναίκες που τρέχουν με τους λύκους: Μύθοι και ιστορίες για το Αρχέτυπο της Άγριας Γυναίκας (εκδ. Κέλευθος), όπου, έχοντας ως βάση μύθους και ιστορίες με κύριους χαρακτήρες γυναίκες από την Κεντρική Αμερική και την Ευρώπη, αναγνωρίζει και παρουσιάζει μία αρχετυπική μορφή, αυτήν της Άγριας Γυναίκας. Η Δρ. Εστές μέσα από το έργο της αναγνωρίζει ότι, αν θέλουμε να μιλήσουμε για τον γυναικείο ψυχισμό, οφείλουμε να δούμε τις πηγές μέσα στις οποίες μπόρεσε αυτός να εκφραστεί και να δομηθεί. Γνωρίζοντας ότι η γυναίκα στον δυτικό κόσμο απέκτησε φωνή μόνο κατά τον προηγούμενο αιώνα, οι μοναδικές πηγές έκφρασης ενυπάρχουν στην παραγκωνισμένη παράδοση. Τα παραμύθια, οι μύθοι και οι ιθαγενικές πρακτικές που είχαν σχέση με τη φροντίδα, την εκπαίδευση, την περιγεννητική αγωγή, αλλά και την τέχνη και τη δημιουργία, είναι οι πηγές εκείνες που θα μας φανερώσουν τις πηγαίες και πρωταρχικές ανάγκες του γυναικείου ψυχισμού.

Μέσα από μία πορεία ιστοριών, που ξεκινά από την επιφάνεια και την αναγνώριση της γυναικείας φύσης, και φτάνοντας στα στάδια της εξατομίκευσης και της μεταμόρφωσης της γυναίκας, η Δρ. Εστές συνοδεύει τις αναγνώστριες, όχι μόνη της, αλλά με όλες τις γυναίκες και τις εκφράσεις αυτών ανά τους αιώνες, σε μία πορεία προς τα πίσω, καθόλου αναχρονιστικά, αλλά με πηγαία πίστη πως ο γυναικείος ψυχισμός άντεξε και συνεχίζει να ανθεί, επειδή είχε ως εργαλεία επιβίωσης στοιχεία που ήταν πέρα από τη λογική: τη διαίσθηση, την επαφή με τους κύκλους της φύσης, την τέχνη ως μέσο έκφρασης και δημιουργίας του κόσμου της, την κίνηση και τον χορό ως θεραπεία και αποδέσμευση, τη διήγηση και την επινόηση ιστοριών, που περνάνε από γενιά σε γενιά και διδάσκουν και ενθαρρύνουν τις επόμενες γενιές γυναικών να εξελιχθούν και να προσεγγίσουν την ασυμβίβαστη φύση τους. Φυσικά, αυτή η πορεία είναι μία ατομική επιλογή της κάθε γυναίκας. Ωστόσο, όπως αναφέρει η Κλαρίσα: η άγρια ψυχή της γυναίκας είναι εκεί και σε καλεί.

Αν και θεωρώ ότι έχω επεξηγήσει τον τίτλο του άρθρου, νιώθω την ανάγκη να προσθέσω πως οι διεργασίες που προτείνονται από τη Δρ. Εστές, η ερμηνεία των ψυχοπαθολογικών δυσκολιών των γυναικών και η πορεία προς τη θεραπεία τους έχουν ένα βάθος που δεν συναντάται στις ψυχοθεραπευτικές πρακτικές γενικά. Επίσης, έχουν μια ισχυρή αντιπροσώπευση της θηλυκής φύσης, κάτι που δεν διευκρινίζεται σε άλλες πρακτικές, που τείνουν να έχουν μια ουδέτερη στάση απέναντι στο φύλο – κι αυτό μοιάζει μάλλον άδικο παρά δημοκρατικό, καθώς οι προτεινόμενες ερμηνείες έχουν δημιουργηθεί σύμφωνα με πατριαρχικά πρότυπα ειδικών, με μηδαμινή εκπροσώπηση των γυναικών, που υπήρξαν και τα πρώτα θύματα διαγνώσεων με βάση το φύλο τους (βλ. υστερία). Τέλος, η πορεία εξερεύνησης της γυναικείας φύσης, όπως μας δίνεται από το έργο Γυναίκες που τρέχουν με τους λύκους: Μύθοι και ιστορίες για το Αρχέτυπο της Άγριας Γυναίκας, έχει μία επικίνδυνη για τη μοντέρνα ζωή αντισυμβατικότητα. Για φανταστείτε τις γυναίκες ελεύθερες, σε επαφή με το σώμα τους, σε σύνδεση με τη φύση, συντονισμένες η μία με την άλλη, αποδεσμευμένες από τα κοινωνικά πρότυπα υποταγής, άναρχα δημιουργικές κι όχι συστηματικά παραγωγικές...

Μιλάμε για επανάσταση, όχι αστεία!


Μοιράσου το με αγαπημένους σου