Κάθε φορά που επεξεργάζομαι στον υπολογιστή φωτογραφίες που έχω βγάλει, έρχομαι αντιμέτωπη με το εξής δίλημμα: έγχρωμη ή ασπρόμαυρη; Κάποιες από αυτές λειτουργούν καλύτερα ως έγχρωμες, άλλες ως ασπρόμαυρες, άλλες και με τα δύο. Η ψηφιακή φωτογραφία σε βάζει να διαλέξεις. Με την αναλογική φωτογραφία ήξερες: αυτό το φιλμ έβαλα στη μηχανή, αυτές τις φωτογραφίες θα έχω. Γιατί, τέλος πάντων, σε κάποιες περιπτώσεις να θέλω ασπρόμαυρο και σε άλλες έγχρωμο;
Θα πει κάποιος, οι ασπρόμαυρες είναι πιο «καλλιτεχνικές». Να μια λέξη που χρησιμοποιείται συχνά, κυρίως από άτομα που δεν έχουν πολλή επαφή με το αντικείμενο. Δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει, η έννοια είναι ασαφής και νεφελώδης. Νομίζω ότι κατά κύριο λόγο οι άνθρωποι που το αναφέρουν έχουν στο μυαλό τους κάτι εικόνες έντονα στιλιζαρισμένες, φτιαγμένες για εντυπωσιασμό και ταυτόχρονα κενές. Φωτογραφίες με έντονο κοντράστ, κάπως μινιμαλιστικές, έτοιμες να γίνουν wallpaper. Το ασπρόμαυρο άλλωστε είναι υψηλή τέχνη, σε αντίθεση με το έγχρωμο, που είναι πεζό και μπανάλ. Προφανώς, αυτό δεν ισχύει και δεν είναι και ο λόγος που μπορεί να προτιμήσω το ένα έναντι του άλλου.
Είναι γεγονός όμως ότι οι ασπρόμαυρες βγάζουν κάτι ιδιαίτερο. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι, όταν αφαιρείς το χρώμα από μια εικόνα, αφαιρείς και ένα επίπεδο της πραγματικότητας όπως τη βλέπουμε. Λείπει ένα μεγάλο μέρος της πληροφορίας που συνήθως λαμβάνουμε. Αυτό φέρνει μια αλλαγή στον τρόπο που διαβάζουμε την εικόνα. Στο έγχρωμο κάποιος μπορεί να δώσει περισσότερη προσοχή στο ίδιο το θέμα της φωτογραφίας ή στις χρωματικές σχέσεις. Στο ασπρόμαυρο το βλέμμα μπορεί να πάει περισσότερο στα σχήματα που δημιουργούν το φως και η σκιά, στη σχέση των στοιχείων της εικόνας ή στην υφή των υλικών. Ή, σε άλλη περίπτωση, μια πολύ «φορτωμένη» σε πληροφορία εικόνα μπορεί να επωφεληθεί από το ασπρόμαυρο, γιατί, αφαιρώντας το χρώμα, κατά κάποιον τρόπο απλοποιείται. Καμιά φορά χωρίς χρώμα το μάτι βλέπει καθαρότερα το θέμα. Αν πάρετε μια δικιά σας φωτογραφία και την παρατηρήσετε ως έγχρωμη και ως ασπρόμαυρη, πιστεύω θα καταλάβετε τι εννοώ.
Ίσως το κάνω να φαίνεται πως πρόκειται για μεγάλη διαφορά, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια ελαφριά πίεση στο βλέμμα να μείνει λίγο παραπάνω σε διαφορετικά στοιχεία της εικόνας. Και φυσικά δεν κάνει το ένα καλύτερο από το άλλο. Το έγχρωμο έχει τη δική του ομορφιά και τη δική του δυσκολία. Στην εποχή που μπορούμε εύκολα να έχουμε τόσο μεγάλο έλεγχο στις εικόνες μας, αυτά είναι απλά εργαλεία με τα οποία μπορούμε να παίξουμε για να αναδείξουμε αυτό που θέλουμε.
