Στα βάθη του μαγνητικού πεδίου της Γης ένα ουράνιο μπαλέτο ξετυλίγεται κάθε βράδυ, αιχμαλωτίζοντας τις τυχερές ψυχές που γίνονται μάρτυρες της ομορφιάς του: το σέλας. Ας εξερευνήσουμε τα μυστικά πίσω από αυτό το μαγευτικό θέαμα που έχει εμπνεύσει δέος τόσο στους αρχαίους πολιτισμούς όσο και στους σύγχρονους παρατηρητές.
Πράξη 1: Μια ηλιακή συμφωνία
Η ιστορία μας ξεκινά με τον ασυναγώνιστο πρωταγωνιστή, τον Ήλιο. Ψηλά πάνω στην απέραντη έκταση του διαστήματος ο Ήλιος πλημμυρίζει τον πλανήτη μας με ένα συνεχές ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων, γνωστό ως ηλιακό άνεμο. Αυτά τα σωματίδια, που αποτελούνται κυρίως από ηλεκτρόνια και πρωτόνια, έρχονται προς τη Γη με εκπληκτική ταχύτητα. Αλλά η Γη έχει την πανοπλία της: ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο.
Πράξη 2: Μαγνητικό μπαλέτο
Καθώς ο ηλιακός άνεμος συγκρούεται με το μαγνητικό πεδίο της Γης, δημιουργείται η σκηνή για την παράσταση του σέλαος. Το μαγνητικό πεδίο της Γης, παρόμοιο με μια τεράστια ασπίδα που περιβάλλει τον πλανήτη μας, κατευθύνει τα φορτισμένα σωματίδια προς τις πολικές περιοχές. Οι πόλοι, τόσο η Αρκτική στον Βορρά όσο και η Ανταρκτική στον Νότο, γίνονται τα σημεία εστίασης αυτού του κοσμικού χορού.
Πράξη 3: Το πολύχρωμο βαλς
Στις πολικές περιοχές τα φορτισμένα σωματίδια αλληλεπιδρούν με άτομα και μόρια στην ανώτερη ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα μια σαγηνευτική αλληλεπίδραση ενέργειας. Τα άτομα και τα μόρια, συνήθως οξυγόνο και άζωτο, διεγείρονται, καθώς απορροφούν ενέργεια από τα φορτισμένα σωματίδια. Αυτός ο ενθουσιασμός, ωστόσο, είναι βραχύβιος. Καθώς τα άτομα και τα μόρια επιστρέφουν στην κανονική τους κατάσταση, απελευθερώνουν την απορροφούμενη ενέργεια με τη μορφή φωτός.
Πράξη 4: Το πινέλο της φύσης
Οι αποχρώσεις των σελάτων εξαρτώνται από τον τύπο των ατόμων και των μορίων. Τα άτομα οξυγόνου παράγουν συνήθως πράσινα και κόκκινα χρώματα, ενώ το άζωτο συμβάλλει στις μπλε και μοβ αποχρώσεις. Όταν αυτά τα χρώματα συμπλέκονται, μια ταπετσαρία που προκαλεί δέος φωτίζει τον νυχτερινό ουρανό, σαν να ζωγράφιζε η ίδια η φύση το αριστούργημά της.
Για να δει κανείς αυτό το σαγηνευτικό θέαμα, πρέπει να ταξιδέψει στις πολικές περιοχές. Όταν όμως η δραστηριότητα του Ήλιου κορυφώνεται, τα σέλατα γίνονται πιο συχνά και ορατά ακόμη και σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη.
Τέλος, τα σέλατα χρησιμεύουν και ως ένα πολύτιμο εργαλείο για επιστημονική έρευνα, καθώς μας βοηθούν να μελετήσουμε τη δυναμική του μαγνητικού πεδίου της Γης, την αλληλεπίδραση μεταξύ του ηλιακού ανέμου και της μαγνητόσφαιρας, τις ιδιότητες της ανώτερης ατμόσφαιρας και τις συνέπειες αυτών για τον καιρό του διαστήματος και για το κλίμα της Γης.
Fun facts:
֍ Σέλατα εμφανίζονται και σε άλλους πλανήτες, αλλά και σε φεγγάρια και κομήτες.
֍ Τα σέλατα παράγουν ήχους που ακούγονται σαν τρίξιμο ή συριγμό και που πιστεύεται ότι προκαλούνται από την αλληλεπίδραση των φορτισμένων σωματιδίων με το μαγνητικό πεδίο της Γης.
֍ Στη σκανδιναβική μυθολογία τα σέλατα θεωρούνται αντανακλάσεις από την πανοπλία των Βαλκυριών, των πολεμιστριών που επέλεγαν ποιοι πολεμιστές θα ζούσαν και ποιοι θα πέθαιναν στη μάχη.
