Με αφορμή την Ημέρα της Μητέρας που γιορτάζεται στην Ελλάδα κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου, η Δήμητρα Παγούδη, μία νέα μαμά, αφηγείται στο BANAL magazine τη δική της εμπειρία μητρότητας. Τι διδάσκει η μέθοδος Μοντεσσόρι; Πώς είναι να μεγαλώνεις ένα τρίγλωσσο παιδί; Πώς ενσωματώνεται ο βίγκαν τρόπος ζωής μέσα σε όλα αυτά; Για περισσότερα μπορείτε να ανατρέξετε και στο Instagram, στον λογαριασμό της Δήμητρας Παγούδη @feedingkrysia.
Περίγραψέ μας το ταξίδι σου στον κόσμο του βιγκανισμού. Πότε και πώς έγινε το «κλικ»;
Ήταν σίγουρα ένα ταξίδι με πολλές στάσεις και πολλά πισωγυρίσματα, κυρίως επειδή στην αρχή φοβόμουν τι θα πει... η μαμά μου. Αρχικά ανακάλυψα τη γιόγκα και έμαθα για τις δέκα βασικές αρχές της, η πρώτη εκ των οποίων είναι η αχίμσα, δηλαδή η μη βία. Μη βία απέναντι στους ανθρώπους γύρω μας, μη βία απέναντι σε όλα τα έμβια όντα, μη βία στις πράξεις και στις σκέψεις μας. Κι έτσι σταμάτησα να τρώω ζώα, γιατί πλέον δεν μπορούσα να δικαιολογήσω τον βασανισμό και την τελείως περιττή δολοφονία τόσων έμψυχων όντων. Σε πρώτο στάδιο, έγινα χορτοφάγος για περίπου ενάμιση χρόνο, μέχρι που κυκλοφόρησε το Cowspiracy: The Sustainability Secret, ένα ντοκιμαντέρ που με σόκαρε τόσο πολύ που υποσχέθηκα στον εαυτό μου πως θα σταματήσω να τρώω και ζωικά προϊόντα. Βέβαια, για αυτό χρειάστηκε λίγο παραπάνω χρόνος, γιατί οι σοκολάτες ήταν η αγάπη της ζωής μου, αλλά ύστερα από μερικούς μήνες αποφάσισα πως η ηθική μου ήταν πιο σημαντική από τις λιγούρες μου. Σιγά σιγά ο βιγκανισμός αναπόφευκτα έγινε τρόπος ζωής και έβγαλα από τη ζωή μου οτιδήποτε ήταν φτιαγμένο από ζώα ή από κάποιο ζωικό προϊόν. Και τώρα, σχεδόν μία δεκαετία μετά, είμαι ακόμα βίγκαν, γερή και δυνατή, και δεν μου λείπει απολύτως τίποτα!
Ο βιγκανισμός σχετίζεται μόνο με τη διατροφή;
Ο βιγκανισμός δεν είναι διατροφή, είναι τρόπος ζωής. Είναι υποκριτικό να λες πως είσαι βίγκαν και να αγοράζεις μια δερμάτινη τσάντα ή μια γούνα ή να πηγαίνεις βόλτα στον ζωολογικό κήπο. Ο βιγκανισμός είναι η εναντίωση στην οποιαδήποτε εκμετάλλευση των ζώων σε όλους τους τομείς, από τα ρούχα και το μακιγιάζ σου (π.χ. να μην έχει δοκιμαστεί η μάσκαρά σου σε ένα κακόμοιρο κουνελάκι) μέχρι τα μέρη και τις εμπειρίες που θα επιλέξεις (όχι ζωολογικοί κήποι, τσίρκο, ενυδρεία, σαφάρι, ανάβαση σε ελέφαντες και ούτω καθεξής). Η βασική ιδέα είναι πως τα ζώα βρίσκονται στον πλανήτη ΜΕ εμάς και όχι ΓΙΑ εμάς. Στην αρχή είναι δύσκολο και δεν ξέρεις από πού να ξεκινήσεις, αλλά δεν χρειάζεται ούτε να γίνει κάτι πολύπλοκο ούτε να είμαστε τέλειοι. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να αρχίσει να τρώει κρέας τέσσερις φορές την εβδομάδα αντί για πέντε και να σταματήσει να πηγαίνει τα παιδιά του βόλτα στον ζωολογικό κήπο. Ένα μικρό βήμα τη φορά μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά!
Η κόρη σου, η Χριστίνα, είναι βίγκαν από τη γέννησή της. Δεν είναι δύσκολες οι αποφάσεις που λαμβάνονται για άλλους; Είναι ασφαλής επιλογή ο βιγκανισμός για τα μικρά παιδιά;
Κατ’ αρχάς, τόσο η κρεατοφαγία όσο και ο βιγκανισμός είναι επιλογές. Οι γονείς μου επέλεξαν για εμένα να τρώω ζώα, γιατί αυτό πίστευαν πως ήταν το καλύτερο, και, όταν έγινα μεγάλο κορίτσι, είδα πως δεν μου ταιριάζει και ακολούθησα τον δικό μου δρόμο. Η μαμά μου επίσης επέλεξε να μη με ταΐσει ποτέ μπάμιες, γιατί τις απεχθάνεται. Και ξέρεις κάτι; Είναι από τα αγαπημένα μου φαγητά! Έτσι λοιπόν κι εγώ επιλέγω να μεγαλώσω την κόρη μου βίγκαν, μέχρι να μπορέσει να κάνει μόνη της οποιαδήποτε άλλη επιλογή θέλει. Δεν γκρινιάζει καθόλου, καταλαβαίνει απόλυτα πότε κάτι είναι βίγκαν και πότε όχι και αγαπάει απίστευτα τα ζώα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οποιαδήποτε διατροφή είναι ασφαλής για μικρά παιδιά, αρκεί να υπάρχει ποικιλία και ισορροπία. Καταλαβαίνω πως οι περισσότεροι άνθρωποι φρικάρουν λίγο στη σκέψη, αλλά, όπως θυμίζω καθημερινά και στη μαμά μου, δεν είναι έγκλημα να ταΐζω το παιδί μου φρούτα, λαχανικά και όσπρια! Φυσικά, της κάνω εξετάσεις αίματος δύο φορές τον χρόνο, γιατί αυτό μας έχει συμβουλέψει η παιδίατρός μας (είναι πάντα άψογες), αλλά γενικώς δεν ανησυχώ. Για την ακρίβεια, είναι ήδη πιο μπροστά στην καμπύλη ανάπτυξής της από άλλα κοριτσάκια της ηλικίας της. Όσο για το αιώνιο ερώτημα του τι τρώμε, τέλος πάντων, εμείς οι βίγκαν, ένα τυπικό πρωινό μας περιλαμβάνει ψημένη βρώμη με διάφορα είδη μούρων και όλα τα καλά σποράκια για τα Ω3 (τσία, λιναρόσπορος, σπόροι κάνναβης, ηλιόσποροι) και γάλα ενισχυμένο με ασβέστιο και Β12, ειδικό για μικρά βιγκανάκια. Για μεσημεριανό και βραδινό τρώμε, για παράδειγμα, πολλά όσπρια, σούπες τύπου κάρι, σαλάτες (ή «buddha bowls», όπως τα λέμε στο χωριό μου), λαδερά, υποκατάστατα κρέατος ή μακαρόνια με κιμά σόγιας. Προσπαθώ να φτιάχνω φαγητά από πολλές διαφορετικές χώρες, για να δοκιμάζει και η μικρή διαφορετικές γεύσεις.
Είσαι μοντεσσοριανή μαμά. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Όταν η Χριστινούλα ήταν 8 μηνών, έπεσα τελείως τυχαία πάνω σε ένα άρθρο για τη μοντεσσοριανή φιλοσοφία και έγινε αμέσως το «κλικ». Η βασική αρχή είναι ο σεβασμός προς το παιδί, προς τον ρυθμό ανάπτυξής του και προς την έμφυτη ανάγκη του για ανεξαρτησία. Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως εμείς ως γονείς παρέχουμε στο παιδί ένα περιβάλλον προετοιμασμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε το παιδί να μπορεί μόνο του να κάνει αυτά που θέλει. Γενικώς, η μέθοδος δέχεται αρκετή κριτική. Σε κάποιους φαίνεται υπερβολικά ελεύθερη, ενώ σε άλλους υπερβολικά αυστηρή. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τίποτα από τα δύο. Ακολουθούμε το παιδί και τις ανάγκες του και διαμορφώνουμε το περιβάλλον κατάλληλα. Για παράδειγμα, η Χριστινούλα, όπως και τα περισσότερα παιδάκια, ήθελε από πολύ μικρή να είναι δίπλα μου στην κουζίνα, να βλέπει τι κάνω, να βοηθάει. Κι έτσι, την άφησα. Θα ήταν εύκολο να της πω «όχι, δεν το κάνεις σωστά, θα το χαλάσεις/σπάσεις/ρίξεις» και να μην την αφήσω καν να προσπαθήσει, αλλά πώς αλλιώς θα μάθαινε; Τώρα είναι δύο χρονών και μπορεί να φτιάξει μόνη της μπισκοτάκια, φτιάχνει μόνη της τα σνακ της και θέλει συνέχεια να μαθαίνει καινούρια πράγματα. Θα είμαι πάντα ευγνώμων που ανακάλυψα τη μέθοδο τυχαία. Μου έμαθε να είμαι υπομονετική και να σέβομαι την ανεξαρτησία της κόρης μου.
Πες την αλήθεια: δεν βγαίνει ποτέ από μέσα σου η Ελληνίδα μάνα;
Αχ, θίγεις μεγάλο θέμα. Αυτό, για ’μένα, είναι χωρίς αμφιβολία το πιο δύσκολο κομμάτι της μητρότητας. Είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγεις από τη νοοτροπία με την οποία έχεις μεγαλώσει και να επιλέξεις να μεγαλώσεις τα παιδιά σου με τελείως διαφορετικό τρόπο. Δεν ανατρέφω μόνο τη Χριστινούλα, αλλά ανατρέφω από την αρχή και τον ίδιον μου τον εαυτό και μαθαίνω πως πολλά πράγματα που θεωρούνται φυσιολογικά σε μια κλασική ελληνική οικογένεια τελικά δεν είναι και τόσο φυσιολογικά. Έχω δουλέψει πολύ μέσα μου, για να μην υψώνω τη φωνή μου, και έχω κάνει μεγάλη έρευνα για την ήπια (gentle parenting) και τη συνειδητή μέθοδο ανατροφής (conscious parenting). Προσπαθώ να μιλάω στη Χριστινούλα όπως θα μιλούσα σε οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο και να της εξηγώ αντί να την αποπαίρνω. Το γεγονός ότι είναι ένας μικρός άνθρωπος δεν μου δίνει σε καμία περίπτωση το δικαίωμα να την «πειθαρχώ» με φωνές, μόνο και μόνο επειδή κάνει αυτό που θέλει αυτή και όχι αυτό που θέλω εγώ. Σε τι διαφέρει, άλλωστε, αυτό από τον εκφοβισμό; Δυστυχώς, δεν είναι όλες οι μέρες ίδιες και καμιά φορά της φωνάζω, αλλά πάντα μα πάντα της ζητάω συγγνώμη μετά και της υπόσχομαι πως θα βελτιωθώ (κάτι που δεν θυμάμαι ποτέ να συμβαίνει στο δικό μου σπίτι). Είμαι ένα έργο εν εξελίξει, αλλά ευτυχώς η μικρή μου είναι η καλύτερη δασκάλα και το μόνο σίγουρο είναι πως μου έχει μάθει πολύ περισσότερα από ό,τι της έχω μάθει εγώ.
Η Χριστίνα μεγαλώνει σε τρίγλωσσο περιβάλλον. Τι συμβαίνει με τη γλωσσική ανάπτυξη σε αυτές τις περιπτώσεις; Έχεις συμβουλευτεί κάποιον ειδικό;
Κατ’ αρχάς, δεν έχω πάρει γνώμη ειδικού, γιατί με τόση έρευνα που έχω κάνει κοντεύω να γίνω εγώ ειδικός! Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μεγαλώσεις ένα τρίγλωσσο παιδί. Εμείς ακολουθούμε τη μέθοδο «OPOL» (One Parent One Language), δηλαδή εγώ της μιλάω μόνο στα Ελληνικά, ο σύντροφός μου μόνο στα Πολωνικά και φυσικά μας ακούει να μιλάμε μεταξύ μας στα Αγγλικά. Το ότι η πολυγλωσσία προκαλεί γλωσσική καθυστέρηση αποτελεί μύθο. Το ανθρώπινο μυαλό έχει τη δυνατότητα να μαθαίνει και να αναπτύσσει πολλές γλώσσες ταυτόχρονα. Πραγματικά, είμαι εθισμένη με τη γλωσσική ανάπτυξη της κόρης μου. Είναι απίστευτο το πόσο εύκολα εναλλάσσει τις γλώσσες ανάλογα με το ποιος της μιλάει. Ξέρω πως, όταν πάει σχολείο, σιγά σιγά τα Αγγλικά θα υπερισχύσουν, αλλά θέλω να πιστεύω πως θα συνεχίσει να μιλάει Ελληνικά και Πολωνικά.
Το ότι ζεις στην Αγγλία πιστεύεις ότι σε βοηθάει στις επιλογές σου; Θα μπορούσες να έχεις τον ίδιον τρόπο ζωής και στην Ελλάδα; Σε τι σχολείο θα πάει η Χριστίνα;
Μπορώ να πω με σιγουριά ότι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους ζούμε στην Αγγλία είναι ότι ο τρόπος ζωής μας είναι συνηθισμένος για τα εδώ δεδομένα. Το γεγονός ότι στο ταπεινό μίνι μάρκετ της γειτονιάς μου μπορώ να βρω οποιοδήποτε βίγκαν προϊόν θέλω, και μάλιστα στη μισή τιμή συγκριτικά με την Ελλάδα, κάνει τη ζωή μου τόσο μα τόσο εύκολη! Όσο για το σχολείο, σίγουρα αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα το ότι υπάρχουν παντού μοντεσσοριανά σχολεία. Το ιδανικό για εμένα θα ήταν η Χριστίνα να πάει σε ελληνικό μοντεσσοριανό σχολείο, αλλά εδώ δεν υπάρχει κάτι τέτοιο και επομένως θα πάει σε αγγλικό. Μέσα μου με πονάει πολύ που δεν θα πάει σε ελληνικό σχολείο, αλλά επιλέξαμε να μείνουμε εδώ και θα κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε με τα μέσα που διαθέτουμε. Εγώ πάντως θα επιχειρήσω να της μάθω να διαβάζει και να γράφει Ελληνικά (wish me luck!).
Έχεις δεχθεί αρνητική κριτική; Πώς το αντιμετωπίζεις;
Πολλές φορές. Από γνωστούς και αγνώστους, με όμορφο και με άσχημο τρόπο, με επιχειρήματα και χωρίς. Ο κόσμος κατακρίνει οτιδήποτε διαφορετικό και οτιδήποτε δεν καταλαβαίνει. Είμαι βίγκαν τα τελευταία 8-9 χρόνια, οπότε, όπως μπορείς να φανταστείς, έχω ακούσει τα χίλια μύρια. Δεν ένιωσα ποτέ την ανάγκη να δικαιολογήσω τις επιλογές μου σε κανέναν, εφόσον ό,τι κάνω το κάνω για εμένα και την οικογένειά μου, και γι’ αυτό πολύ δύσκολα θα μπω στη διαδικασία να αντιδράσω. Η ζωή είναι πολύ μικρή, για να προσπαθήσω να αλλάξω τη γνώμη σε ανθρώπους που θέλουν μόνο να μιλάνε και όχι να ακούνε. «Live and let live» είναι το μότο μου. Συμφωνούμε πως διαφωνούμε και το αφήνουμε εκεί.
Βλέποντας την εξέλιξη και την ανάπτυξη της Χριστίνας, αισθάνεσαι περήφανη για την ανατροφή της; Τι θα έλεγες σε μια νέα μαμά;
Η μητρότητα είναι το πιο δύσκολο έργο που έχω αναλάβει και συγχρόνως η μεγαλύτερη επιβράβευση της ζωής μου. Δεν έχω ξανανιώσει ποτέ τόση περηφάνια και τόση ευγνωμοσύνη. Αυτό το μικρό ανθρωπάκι μού δίνει την αίσθηση πληρότητας που τόσα χρόνια έψαχνα να βρω ταξιδεύοντας. Δεν πιστεύω σε καμία περίπτωση πως μια γυναίκα πρέπει να κάνει παιδιά, για να νιώσει ολοκληρωμένη. Υπάρχουν άπειροι τρόποι να ζήσεις μια ζωή. Στη δική μου περίπτωση όμως, ενώ πίστευα πως δεν θα κάνω ποτέ παιδιά, τελικά ήταν αυτό που έλειπε από τη ζωή μου και μου έδειξε τον σκοπό μου, το ντάρμα μου, για να μιλήσουμε και με όρους της γιόγκα. Όσο για το τι θα έλεγα σε μια νέα μαμά, μόνο μία συμβουλή έχω: πάτα mute σε όλες τις απρόσκλητες συμβουλές, είτε είναι κακοπροαίρετες είτε καλοπροαίρετες, και άκου το ένστικτό σου. Κανένας δεν ξέρει το παιδί σου καλύτερα από εσένα, οπότε κάνε αυτό που πιστεύεις εσύ πως είναι το καλύτερο και άσε τους άλλους να αποφασίζουν για τα δικά τους παιδιά!
Συνέντευξη: Αγλαΐα Παντελάκη
